Trà Shan Tuyết cổ thụ – Loại trà đặc sản của Việt Nam

 

Trà Shan Tuyết (hay còn gọi là Chè Shan Tuyết) là loại chè đặc sản Việt Nam có búp to màu trắng xám, dưới lá chè có phủ 1 lớp lông tơ mịn, trắng nên người dân gọi là chè tuyết. Chè Shan Tuyết có mùi thơm dịu, nước vàng sánh màu mật ong. Chè được chế biến theo phương pháp thủ công của người dân tộc Tày, Mông, Dao.

Cây chè là loại cây cổ thụ, mọc cao đến vài mét, khi hái chè phải trèo hẳn lên cây. Có những gốc chè vài người ôm không xuể. Nằm ở khu vực có độ cao hơn 1200 mét, mây mù bao phủ quanh năm, sự chênh lệch về nhiệt độ giữa ngày và đêm lớn cùng với điều kiện khí hậu thổ nhưỡng tạo cho Chè Shan tuyết có chất lượng tốt. Chè Shan tuyết thông thường được canh tác hoàn toàn tự nhiên không sử dụng bất cứ một hóa chất hay phân bón nên được xem là chè sạch.

Chè shan tuyết cổ thụ được trồng lâu đời qua các thế hệ của người dân tộc Tày, Dao, Mông, có những vườn chè shan tuyết có tuổi thọ vài trăm năm, chè shan tuyết cổ thụ có nhiều ở các tỉnh Hà Giang, Bắc Kạn, Điện Biên, Lào Cai, Yên Bái.

Nhân dịp tiếp thủ tướng Malaysia là Mahathir Mohamad sang thăm Việt Nam năm 2019, thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã tặng một gói chè Shan tuyết cho ông như là một đặc sản của Việt Nam.

Shan tuyết có có nhiều ở Tà Xùa, Sơn La hay Suối Giàng, Yên Bái nhưng nhiều nhất là ở vùng Hà Giang. Những nghiên cứu gần đây chỉ ra rằng hàm lượng chất chống ung thư trong trà Shan tuyết cao gấp 11 lần trà xanh tốt nhất của Nhật Bản.

Các sản phẩm trà được chế biến từ cây chè Shan tuyết phổ biến nhất là Trà xanh, Hồng trà, Bạch trà, và đặc biệt đã có nhiều cơ sở sản xuất ra loại trà bánh, hay lên men theo cách làm trà Phổ nhĩ. Các thành phần cây chè được khai thác phổ biến nhất là búp chè Shan tuyết, chè Shan tuyết 1 tôm 1 lá, 1 tôm 2 lá…

Giá trị của cây chè Shan tuyết nằm ở chất dinh dưỡng, quy trình chế biến, và độ hiếm đặc biệt với cây chè Shan tuyết cổ thụ. Chính vì lý do đó, mà hiện nay nhiều nước trên Thế giới, đặc biệt là Trung quốc rất coi trọng và luôn muốn nhập nguyên liệu từ cây chè Shan tuyết ở Việt Nam về để chế biến ra các dòng sản phẩm chè cao cấp của họ.

Vì sao gọi là Shan Tuyết cổ thụ

 

“Shan” âm Hán Việt là Sơn, tức chỉ núi rừng. Ý muốn nói đây là cây chè đặc biệt của núi rừng. Trên búp chè Shan có phủ một lớp lông tơ để bảo vệ lá có màu trắng, khi sao khô màu trắng càng rõ ràng hơn trông như tuyết, tên chè Shan Tuyets bắt nguồn là như vậy. Các búp chè Shan Tuyết được bà con thu hái trên các cây chè cổ thụ (có tuổi đời trên 300 tuổi) thì được gọi là chè “Cổ thụ”.

Các khu vực phân bổ Trà Shan Tuyết ở nước ta

Ở nước ta, cây Trà Shan Tuyết phân bổ chủ yếu trên các đỉnh  núi cao thuộc các dãy Hoàng Liên Sơn hay Tây Côn Lĩnh, qua địa phận các tỉnh thuộc Vùng núi Tây Bắc và Đông Bắc như Lai Châu, Sơn La, Lào Cai, Yên Bái, Hà Giang, Tuyên Quang…

Shan Tuyết Cổ Thụ lừng danh là cực phẩm trong những dòng trà, không chỉ vì số lượng ít và hiếm mà còn bởi hương vị đặc thù và hoàn toàn tinh khiết từ núi rừng. Mỗi vùng đất mang đến cho trà Shan Tuyết cổ thụ một hương vị riêng , một số vùng có loại Trà Shan Tuyết nổi tiếng như:

• Trà shan tuyết cổ thụ Tà Xùa – Sơn La
• Trà shan tuyết Tủa Chùa – Điện Biên
• Trà Shan Tuyết cổ thụ Suối Giàng – Yên Bái
• Trà shan tuyết Hoàng Su Phì – Hà Giang
• Trà Shan Tuyết Tây Côn Lĩnh – Hà Giang

 

Các loại Trà Shan Tuyết và cách phân biệt

Đối với các loại Trà Shan Tuyết thành phẩm, có nhiều cách để phân loại như dựa theo nguồn gốc của vùng nguyên liệu, theo quy cách thu hái hoặc quy trình chế biến. Trong đó, những yếu tố không thể thay đổi bời bàn tay con người như đặc điểm khí hậu thổ nhưỡng, tuổi đời của cây cổ thụ; thông thường, loại trà được thu hái từ những cây cổ thụ nhiều năm tuổi sẽ có chất lượng cao hơn và hương vị đậm đà hơn.

Dựa theo vùng nguyên liệu

Có rất nhiều vùng Trà Shan tuyết nổi tiếng ở nước ta bởi những phẩm trà mang hương vị thơm ngon tinh khiết của núi rừng, mà còn bởi công dụng thần kỳ của trà đối với sức khỏe. Chính vì thế, không chỉ được đông đảo người yêu trà trong nước đón nhận, mà còn được nhiều khách quốc tế tìm kiếm, mua về như một loại dược liệu quý từ vùng núi cao Việt Nam

• Trà Shan tuyết cổ thụ Tà Xùa
• Trà Shan tuyết Tủa Chùa
• Trà Shan tuyết cổ thụ Suối Giàng
• Trà Shan tuyết Hoàng Su Phì
• Trà Shan tuyết Tây Côn Lĩnh

Dựa theo từng quy chuẩn thu hái

• Trà Shan Tuyết Cổ Thụ Thượng Hạng: 1 tôm – phần non nhất của búp trà với nhiều nội chất có lợi cho sức khỏe. Vì có sản lượng khan hiếm nên đây sẽ là loại nguyên liệu được ưu tiên sản xuất loại trà có chất lượng cao với giá cả cao nhất như Bạch Trà.
• Trà Shan Tuyết Cổ Thụ đặc biệt 1 tôm 1 lá: thường được sử dụng để làm Lục trà, Hồng trà, Hoàng trà
• Trà Shan Tuyết Cổ Thụ loại 1 một tôm 2 lá: thường được sử dụng để làm Lục trà, Hồng trà, Hoàng trà
• Trà Shan Tuyết Cổ Thụ loại 1 tôm 3-4 lá: có sản lượng nhiều nhất và đơn giá cũng phổ thông hơn, phù hợp với nhu cầu sử dung đại trà.

c. Dựa theo quy trình chế biến

• Hồng Trà Shan Tuyết: Hồng Trà khác với trà xanh ở chỗ ủ cho lên men sau khi héo nắng. Chính nhờ phản ứng lên men mà Hồng Trà có mùi thơm đặc biệt và trong trà có chứa nhiều hoạt chất có tác dụng kháng oxy hóa, đồng nghĩa với việc chống tình trạng lão hóa tế bào, chống nhờn và bổ sung chất dinh dưỡng thực vật cho cơ thể.

Vì tính năng đặc biệt này mà các hãng dược phẩm, kem chống lão hóa sử dụng các chiết xuất có trong Hồng Trà, đặc biệt là kem chống nhăn dành cho phụ nữ.
Thay vì uống nước lọc mỗi ngày, bạn hãy thử uống Hồng Trà nóng hoặc lạnh không đường. Không chỉ giúp bạn trẻ lâu mà uống Hồng Trà điều độ còn có tác dụng đốt mỡ và tăng cường quá trình chuyển hóa. Đó là lý do tại sao những người đang giảm cân lại chọn Hồng Trà cho thực đơn của mình.

Ngoài những lợi ích trên, Hồng Trà còn chứa nhiều chất tốt cho sức khỏe như: florua chống sâu răng và làm chắc men răng, tannins (một chất hóa học giúp tạo protein) làm êm và chống viêm đường tiêu hóa, theophylline – chất kích thích chống các căn bệnh đường hô hấp như hen suyễn…

 

– Lục Trà Shan Tuyết: tức trà xanh được làm từ búp trà shan tuyết cổ thụ. Đây là loại trà không lên men, nên gần như vẫn còn giữ được nguyên vẹn các đặc tính của trà tươi.

– Bạch Trà – Trà trắng

Trải qua nhiều công đoạn từ lựa chọn búp chè kỹ lưỡng, hái, phơi, sấy khá phức tạp để giữ lại nhiều chất dinh dưỡng nhất có thể nên loại trà này không chỉ ngon mà còn rất bổ dưỡng cho cơ thể.

Đặc điểm của Bạch trà là có lớp long tơ bên ngoài màu trắng phủ kín búp trà. Đây là loại trà có chất lượng cao nhất chỉ gồm chồi chứ không có bất kỳ lá nào kèm theo, nên trà sau khi chế biến rất bắt mắt, búp nào ra búp đó. Những người thưởng trà nhận xét đây là loại trà có hương vị nhẹ, tinh tế, hơi ngọt đi vào các giác quan mà không cần tác động mạnh vào lưỡi.

Không giống như Hồng trà hay Lục trà, Bạch trà có hàm lượng caffeine ít hơn nên là sự lựa chọn tuyệt vời cho những ai không thích chất kích thích này.

Lựa chọn Trà Shan Tuyết phù hợp với bạn

Để lựa chọn được loại Trà Shan Tuyết phù hợp nhất với mình, cách dễ dàng nhất là dùng thử các dòng trà shan tuyết một lượt. Bên cạnh đó, bạn có thể tham khảo đặc trưng và đặc tính của các dòng trà để lựa chọn được chính xác hơn.